Nowe priorytety dla programu Horyzont Europa. Eksperci wskazują, jak osiągnąć sukces na polu innowacji

Horyzont Europa to program ramowy Unii Europejskiej, który wspiera badania naukowe i innowacje w państwach członkowskich oraz krajach stowarzyszonych. Jego celem jest finansowanie przełomowych projektów i rozwiązań, które pozwalają sprostać wyzwaniom społecznym, przyczyniają się do rozwoju gospodarki opartej na wiedzy i technologii. W odpowiedzi na zmieniające się realia oraz rosnącą presję międzynarodową, Dyrekcja Generalna ds. Badań i Innowacji Komisji Europejskiej zleciła przygotowanie konkretnych rekomendacji dotyczących przyszłości programu.

Zespół 15 niezależnych ekspertów wysokiego szczebla, któremu przewodniczył Manuel Heitor, były sekretarz stanu ds. nauki, technologii i szkolnictwa wyższego Portugalii, przedstawił swoje wnioski w dokumencie Align Act Accelerate. Research, Technology and Innovation to boost European Competitiveness. Raport ten podkreśla konieczność nadania Horyzontowi Europa nowego wymiaru strategicznego i ścisłą integrację z ogólną strategią Unii. Oprócz wzmocnienia dotychczasowych filarów programu, autorzy rekomendują m.in. zwiększenie budżetu, przyspieszenie procesu wdrażania innowacji oraz rozszerzenie współpracy międzynarodowej.

Zwiększony budżet i nowe priorytety

W raporcie Align Act Accelerate zaleca się podniesienie budżetu przyszłego programu ramowego do 220 miliardów euro, oraz bardziej ukierunkowane finansowanie przełomowych projektów. Istotne znaczenie przypisuje się również wzmocnieniu swobodnego przepływu badań, innowacji, wiedzy i edukacji, tak aby Europa pozostała atrakcyjna dla utalentowanych badaczy oraz inwestorów. Eksperci postulują wprowadzenie eksperymentalnych jednostek testujących nowe instrumenty finansowania, takich jak programy w stylu ARPA czy innowacyjne nagrody, by skrócić czas oczekiwania na środki i umożliwić szybsze wdrażanie przełomowych technologii.

Wzmocnienie konkurencyjności przemysłowej i badawczej

Kolejny kluczowy filar rekomendacji dotyczy zwiększenia konkurencyjności europejskiego przemysłu oraz potencjału badawczego. Proponuje się utworzenie Europejskiej Rady ds. Konkurencyjności Technologicznej i Przemysłowej, która monitorowałaby rozwój krytycznych technologii i zapewniała strategiczną autonomię Unii w obszarach o wysokim stopniu skomplikowania i znaczeniu dla bezpieczeństwa. Autorzy raportu wskazują również na konieczność wzmocnienia istniejących instytucji, takich jak Europejska Rada ds. Badań Naukowych (ERC), Europejska Rada ds. Innowacji (EIC) oraz program Marie Skłodowska-Curie Actions (MSCA). Wskazują też potrzebę intensyfikacji współpracy między sektorem prywatnym a instytucjami badawczymi, w tym tworzenia silnych międzynarodowych konsorcjów.

Uproszczenie procedur i nowe instrumenty finansowania

Ostatni obszar rekomendacji dotyczy usprawnienia funkcjonowania europejskiego ekosystemu badawczo-innowacyjnego poprzez radykalne uproszczenie procedur i zastosowanie nowatorskich modeli finansowania. Proponuje się wdrożenie formuły „trust first, evaluate later”, która ograniczyłaby biurokrację i skróciła czas oczekiwania na decyzje o przyznaniu środków.

UE powinna także wykorzystać potencjał innowacyjnych zamówień publicznych, skierowanych na rozwój zaawansowanych technologii, oraz prowadzić zróżnicowaną współpracę międzynarodową, dostosowaną do specyfiki partnerów - zarówno sojuszników, jak i konkurentów. Rosnąca potrzeba w zakresie obronności i bezpieczeństwa skłania ekspertów do rekomendowania większych inwestycji w technologie o potencjale podwójnego zastosowania, łączące aspekty cywilne i wojskowe.

Zwiększenie budżetu, elastyczne modele finansowania, uproszczenie procedur oraz integracja różnych źródeł finansowania to istotne elementy, które mogą wzmocnić europejski ekosystem badawczo-rozwojowy. Dla naukowców, przedsiębiorców i decydentów oznacza to nie tylko dostęp do większych środków, ale również możliwość tworzenia przełomowych rozwiązań, które przyniosą korzyści całemu społeczeństwu oraz umocnią konkurencyjność Europy na arenie międzynarodowej.

Bibliografia:

1. Komisja Europejska (2024) Align Act Accelerate. Research, Technology and Innovation to boost European Competitiveness. Dostępny w: https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/2f9fc221-86bb-11ef-a67d-01aa75ed71a1/language-en